Obliczenia i wprowadzanie LZO do KOBiZE
>>> najbliższe szkolenie otwarte: Bilans LZO 6.12.2022 Webinarium / 7.12.2022 Warsztaty on-line
Tworząc schemat wprowadzania danych do Krajowej bazy (KOBiZE) powinniśmy zadbać o spełnienie wymagań art. 285 ust. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska, zgodnie z którym „Opłatę za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza ustala się na podstawie wielkości rocznej rzeczywistej emisji, określonej w raporcie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji”.
Jednocześnie w najwyższym możliwym stopniu (uzasadnionym nakładem sił i środków na wprowadzenie danych do KOBiZE w stosunku do skali emisji i opłat) powinniśmy umożliwić marszałkowi dokonanie weryfikacji, o której mowa w art. 288 ust. 1 pkt 2, zgodnie z którym „Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska, będąc do tego obowiązanym przedłożył wykaz zawierający informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat, ale zamieścił w nim informacje lub dane nasuwające zastrzeżenia – marszałek województwa wymierza, w drodze decyzji, na podstawie własnych ustaleń lub wyników kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, opłatę w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy opłatą należną a wynikającą z wykazu”.
Poniżej przedstawiono dwie metody wprowadzania danych o LZO do KOBIZE:
Metoda 1 "źródło-surowiec"
W założeniach systemowych KOBiZE jednemu źródłu emisji przyporządkowuje się tylko raz dany rodzaj emitowanych związków, np. niemetanowe lotne związki organiczne (NMLZO, LZO).
Dopóki w danym preparacie występują związki, dla których określono taką samą stawkę opłat (np. alkohole, aminy, pochodne kwasów organicznych), albo zgadzamy się na zapłatę po najwyższej stawce (np. przyjmując stawkę węglowodorów pierścieniowych dla mieszaniny takich węglowodorów i alkoholi, amin, itd.), możemy wprowadzić do KOBiZE zużycie preparatu (surowca) i wskaźnik emisji odpowiadający łącznej zawartości składników.
W przypadku, gdy chcemy zoptymalizować opłaty, konieczne jest wprowadzenie różnych wskaźników dla różnych grup związków, przy czym aby umożliwić KOBiZE policzenie emisji łącznej LZO z danego źródła, konieczne jest zwielokrotnienie surowców. Program policzy z danego źródła emisję LZO jako sumę iloczynów zużycia i różnych wskaźników emisji i przedstawi ją w postaci jednej wartości. Dzięki tej operacji, na etapie generowania wykazu do opłat możliwe będzie wskazanie, jaka część emisji przynależy poszczególnym stawkom.
Przykład
Źródłem emisji jest proces wykorzystywania rozpuszczalnika A na stanowisku B (1000 kg/rok) o składzie:
- 30% alkohol alifatyczny
- 70% węglowodory alifatyczne
Całość rozpuszczalnika jest tracona do powietrza (emitowana) poprzez emitor E-1.
Krok 1 – zdefiniowanie źródła:
Krok 2 – zdefiniowanie dla każdego składnika oddzielnego surowca o takim samym zużyciu 1000 kg/rok (1 Mg)
Krok 3 – wybranie rodzaju emitowanych związków (NMLZO) oraz wprowadzenie w zakładce „Wskaźnik emisji” dwóch wskaźników:
Krok 4 – pobranie łącznej emisji LZO ze źródła, obliczonej ze zużycia obu surowców i obu wskaźników:
Krok 5 – przypisanie stawek opłat w zakładce „Opłaty”
Dzięki zdefiniowaniu wskaźników dla różnych grup związków, łączną emisję LZO można podzielić według stawek opłat wskazując w zakładce „Opłaty” emisję dla poszczególnych grup:
Metoda 2 "wskaźniki zastępcze dla instalacji"
W przypadku instalacji, które wykorzystują wiele rodzajów preparatów (kilkadziesiąt, kilkaset), w szczególności gdy emisje i opłaty nie są znaczne, w praktyce stosuje się zastępcze wartości wskaźników. Nie odpowiadają one bezpośrednio zawartościom poszczególnych składników w preparatach, ani emisyjności procesów, ale obrazują emisję poprzez wskaźniki zaglomerowane, odniesione do ogólnego parametru charakteryzującego pracę instalacji w ciągu roku, np. wielkości produkcji, albo zużycia wybranego lub kilku surowców.
W metodzie 2 obliczenia emisji z poszczególnych procesów wykonuje się poza KOBiZE, najczęściej w arkuszu obliczeniowym, wraz z wyznaczenie wskaźników zastępczych.
Przykład
W dwudziestu procesach wykorzystywane są preparaty zawierające alkohole alifatyczne. Łączne zużycie preparatów (w tym tych, które zawierają alkohole) wyniosło w ciągu roku 10 Mg, a łączna emisja alkoholi 100 kg.
Zastępczy wskaźnik emisyjności wynosi 100 kg / 10 Mg = 0,01 (10 000 g/Mg)
Krok 1 – zdefiniowanie źródła:
Krok 2 – zdefiniowanie parametru odniesienia (np. sumarycznego zużycia surowców):
Krok 3 – wybranie rodzaju emitowanych związków (NMLZO) oraz wprowadzenie wskaźnika emisji:
Krok 4 – przypisanie stawki opłat i sprawdzenie prezentacji danych w wykazie do opłat:
Metoda 2 zapewnia wysoką efektywność wprowadzania danych do KOBiZE, a w przypadku instalacji, które korzystają z szerokiego spektrum preparatów o zróżnicowanym składzie jest jedynym możliwym do zaakceptowania pod względem nakładu sił i środków sposobem spełnienia art. 285 ust. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska. Przykładowo dla instalacji wykorzystującej 50 preparatów, zawierających przeciętnie 3 rodzaje związków, wprowadzenie danych do KOBiZE według metody 1 wymaga zdefiniowania 50 źródeł, 150 surowców i 150 wskaźników emisji. W metodzie 2 ilość danych zależy od powtarzalności składu. Przy pełnej powtarzalności ograniczy się do 3 źródeł, 3 surowców i 3 wskaźników. Wadą metody 2 jest ryzyko wynikające z art. 288 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo ochrony środowiska. Możliwość weryfikacji, czy dane zamieszczone w wykazie nie nasuwają zastrzeżeń ograniczone jest w niej do sprawdzenia poprawności arytmetycznej obliczeń (zużycie × wskaźnik × stawka opłat). Metoda nie umożliwia weryfikacji zużycia poszczególnych preparatów, ani wskaźników emisyjności.
Przedstawiona powyżej charakterystyka metod wprowadzania danych o emisji LZO do KOBiZE umożliwia podjęcie decyzji o kształcie sprawozdania z uwzględnieniem analizy ryzyka związanego z uproszczeniami, skali emisji i opłat oraz nakładu czasu na wprowadzenie danych. Wybraną metodę kontynuuje się w kolejnych latach, z wyjątkiem operacji specyficznych, które mogą być w systemie traktowane niezależnie, np. emisje z płynów do dezynfekcji rąk. Płyn do dezynfekcji, który zawiera mieszaninę alkoholi, może być traktowany jako jeden surowiec (metoda 1), albo sumowany razem z innymi płynami do dezynfekcji, wraz z określeniem wskaźnika zastępczego (metoda 2).
